T.C. Ticaret Bakanlığı bünyesindeki Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nün yetki alanı, işleyişi ve sunduğu hizmetler; mevzuattan teknik düzenlemelere, şikâyet süreçlerinden riskli ürün denetimlerine kadar tüm detaylarıyla ele alındı.
T.C. Ticaret Bakanlığı’na bağlı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü, tüketici haklarının korunması ve piyasa güvenliğinin sağlanması amacıyla kurulmuş temel kurumlardan biridir. Hem yurt içindeki hem de ithal ürünlerdeki güvenlik standartlarını gözeten bu birim; şikâyet mekanizmaları, mevzuat takibi ve saha denetimleri ile vatandaşların güvenle alışveriş yapabilmesine katkı sunar.
Genel Müdürlüğün Temel Görevleri
- Mevzuat Hazırlığı ve Güncelleme:
- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun başta olmak üzere, teknik düzenleme yönetmeliklerini hazırlamak ve uyum süreçlerini yürütmek.
- Avrupa Birliği müktesebatına uygun harmonizasyon ve Türk Standardları Enstitüsü (TSE) iş birliğiyle ulusal standartları güncellemek.
- Piyasa Gözetimi ve Denetimi:
- Tüketicinin sağlık ve güvenliğini tehdit eden tehlikeli ürünleri tespit etmek, toplatma ve imha süreçlerini denetlemek.
- CE işareti, G işareti gibi uygunluk işaretlerinin doğru ve eksiksiz kullanımını izlemek.
- Şikâyet ve Başvuru Yönetimi:
- Tüketici başvurularını e‑Devlet, Alo 175 Tüketici Danışma Hattı ve Bakanlık web portali üzerinden kabul etmek.
- Gerekirse uzlaştırma komisyonları ve mahkemelere yönlendirme yaparak hak ihlallerini gidermek.
- Eğitim, Bilinçlendirme ve İstatistik:
- Tüketici hakları, garanti süresi ve cayma hakkı konularında kamuoyu bilgilendirme kampanyaları düzenlemek.
- Piyasa gözetimi sonuçlarını raporlayarak yıllık veri setleri ve analizler yayımlamak.
Teknik Düzenlemelerin Önemi
Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nün en kritik rolleri arasında teknik düzenlemeler yer alır. Elektrikli ev aletlerinden oyuncaklara, kozmetik ürünlerden inşaat malzemelerine kadar geniş bir ürün yelpazesinde;
- Risk değerlendirmesi yapmak,
- Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile çalışmak,
- Üretici ve ithalatçıların ürün belgelendirme süreçlerini takip etmek,
gibi adımları işletir. Bu sayede hatalı üretim veya eksik belge nedeniyle ortaya çıkabilecek sağlık ve güvenlik risklerinin önüne geçilir.
Piyasa Gözetimi Süreçleri Nasıl İşler?
- Numune Alma ve Laboratuvar Analizi:
Denetim ekipleri, şüpheli ürünleri piyasadan numune olarak alır ve akredite laboratuvarlarda analiz ettirir. - İdari ve İdari Para Cezası:
Standartlara uymayan ürün tespit edildiğinde firmalara uyarı yapılır; devam eden ihlallerde idari para cezası veya satış durdurma uygulanır. - Ürün Güvenliği Bilgilendirmesi:
Toplatma kararı verilen ürünler için tüketicilere SMS, basın duyurusu ve web portali üzerinden bilgilendirme yapılır. - Takip ve Raporlama:
İlgili firmaların aykırılıklarını giderip gidermediği takip edilir, sonuçlar Bakanlık raporlarında kamuoyuyla paylaşılır.
Tüketici Şikâyetlerinde İzlenecek Adımlar
Tüketiciler aşağıdaki yollarla Genel Müdürlüğün hizmetlerinden yararlanabilir:
- Alo 175 Tüketici Danışma Hattı’nı arayarak bilgi almak ve şikâyet kaydı oluşturmak.
- e‑Devlet kapısı üzerinden “Tüketici Şikâyet Başvurusu” menüsünü kullanmak.
- İl ve ilçe kaymakamlıkları bünyesindeki tüketici hakem heyetlerine doğrudan dilekçe vermek.
Başvuru alındıktan sonra en fazla 30 iş günü içinde sonuçlandırma süreci işletilir. Hak ihlali tespit edilirse, aykırı hizmetler durdurulur ve tüketici zararının telafi edilmesi sağlanır.
Eğitim ve Bilinçlendirme Faaliyetleri
Genel Müdürlük, tüketici hakları bilincini artırmak için okullarda seminerler, belediyelerde stantlar ve sosyal medya kampanyaları düzenler. “Cayma hakkı nedir?”, “Garanti süresi nasıl işler?” gibi temel konular geniş kitlelere anlatılır. Bu çalışmalar, sorun çıkmadan önce tüketicinin kendi hakkını bilmesini ve bilinçli tercih yapmasını amaçlar.
Uzun Vadeli Hedefler ve Dijital Dönüşüm
Ticaret Bakanlığı’nın dijital dönüşüm vizyonu çerçevesinde Genel Müdürlük, yapay zekâ destekli şikâyet sınıflandırma sistemleri ve blok zinciri tabanlı ürün izlenebilirlik platformları üzerinde çalışmalar yürütüyor. Böylece hem şikâyetlerin hızla işlenmesi hem de ürün akışının şeffaf bir şekilde izlenmesi sağlanacak.
